Recentelijk werden in het blad Child Development onder redactie van twee Nederlandse onderzoekers een aantal nieuwe inzichten gepresenteerd over het effect van complimenten op de ontwikkeling van het zelfbeeld bij kinderen. Volgens E. Brummelman, psycholoog en onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam, kunnen vooral overdreven complimenten (wat heb je dat fantastisch goed gedaan) leiden tot een lagere zelfwaardering bij kinderen. Het zet kinderen onder druk om steeds goed te presteren en maakt kinderen bang om te falen. Opgeblazen complimenten kunnen ook narcistische gevoelens (ik ben geweldig) versterken die het moeilijker maken om eigen fouten onder ogen te zien. Onderzoekers in China, Canada en Amerika ontdekten dat algemene complimenten (‘wat ben jij een slim kind’ of ‘wat kan jij goed tekenen’) vergelijkbare negatieve effecten hebben en ertoe leiden dat kinderen minder hun best doen of spieken bij een opgedragen taak. De verklaring hiervoor is dat algemene en ook overdreven complimenten de suggestie wekken dat je een bijzonder talent hebt of een geweldig kind bent, maar geen informatie geven welke handelingen tot een goed resultaat hebben geleid of hoe je fouten kunt voorkomen. De angst om niet te kunnen voldoen aan het beeld dat anderen van je hebben, kan leiden tot een verminderde motivatie. Meer hierover kun je lezen in het artikel 'Wat heb je dat fantastisch gedaan!' uit de Volkskrant van 6 oktober j.l.

Zijn deze inzichten nu strijdig met hoe binnen Triple P tegen het geven van complimenten wordt aangekeken? Gelukkig niet, het sluit er juist prima bij aan. In de eerste plaats omdat ook Triple P de nadruk legt op het belang van specifieke complimenten die zich richten op het gedrag en de inspanning die een kind heeft geleverd. Dus liever: ‘wat fijn dat je meteen uit school je sporttas hebt opgeruimd’ in plaats van ‘je bent een echte kanjer’. Bij vaardigheden die het kind al lang beheerst of met plezier doet, is het niet nodig om steeds een compliment te geven en zeker geen overdreven loftuitingen. In veel situaties kunnen ouders volstaan met positieve aandacht en belangstelling tonen voor wat hun kind doet en beleeft en is het de kwaliteit van de relatie die telt. Triple P benadrukt het belang van beschrijvend prijzen voor het aanleren van gedrag dat kinderen niet zomaar uit zichzelf doen en dat ouders willen bevorderen. Het gaat daarbij om gedrag dat ze al wel af en toe doen, maar waarvan je meer wilt zien. Dus een compliment voor speelgoed delen of in bed blijven in plaats van er steeds uit te komen. Het gedrag en de getoonde inzet concreet benoemen is daarbij cruciaal. Het streven is dat kinderen een positief maar ook een realistisch zelfbeeld ontwikkelen en kunnen omgaan met tegenslag. Fouten maken hoort daarbij evenals de kans krijgen om die weer te herstellen. Realistisch en duidelijk zijn in wat je van kinderen verwacht door het geven van heldere instructies kunnen daarbij helpen. Complimenten maken deel uit van een breder palet aan opvoedvaardigheden om de ontwikkeling en het gedrag van kinderen op een positieve manier te beïnvloeden. De hierboven  gepresenteerde inzichten maken wel duidelijk dat het belangrijk is om goed aan ouders uit leggen hoe en op welke manier complimenten effectief kunnen zijn.

Geraldien Blokland